Thuốc Nam và Thuốc Bắc có giống nhau không? Tại sao phân ra 2 loại?

Thường khi bốc thuốc, người ta thường nhắc đến đây là Thuốc Nam hay Thuốc Bắc. Vậy tại sao gọi tên là như vậy? 
Thuốc Bắc là cách gọi ở Việt Nam đối với các loại thuốc được sử dụng trong Đông Y của Trung Quốc và được nhập từ Trung Quốc. Gọi Thuốc Bắc để phân biệt với Thuốc Nam theo Y Học Cổ Truyền của Việt Nam.  Thuốc Nam để chỉ những loại dược liệu, thảo dược xuất phát từ trong nước và là một ngành Y Học thuộc Đông Y xuất phát từ Việt Nam thay vì Trung Hoa. Thiền Sư – Danh Y Tuệ Tĩnh khai mở ra thời kỳ làm chủ bốc thuốc của người Việt với câu nói nổi tiếng “Nam dược trị Nam Nhân” – Thuốc Nam dùng chữa bệnh cho người Nam. Lê Hữu Trác – Hải Thượng Lãn Ông là đại danh y có đóng góp lớn cho nền y học dân tộc Việt Nam, trong đó có thuốc Nam, kế thừa xuất sắc sự nghiệp "Nam dược trị Nam nhân" của Tuệ Tĩnh thiền sư. Ông đã dành cả đời để viết nên Hải Thượng Lãn bao gồm 28 tập, 66 quyển bao gồm lý, pháp, phương, dược và biện chứng luận trị về nội khoa và ngoại khoa, sản phụ khoa, khoa nhi, cấp cứu... đạo đức y học, vệ sinh phòng bệnh.  Thuốc Nam là những loại thuốc, dược liệu của Việt Nam và cách chế biến ở dạng tươi hay sấy khô, chứ ít bào chế cầu kỳ như Thuốc Bắc. Thuốc Nam được sử dụng đa dạng, xung quanh vườn quanh nhà như đậu xanh, rau sam, rau răm, kinh giới, rau muống…cũng được sử dụng như một vị thuốc. Để ít phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu thuốc từ Trung Quốc, nên Danh Y Hải Thượng Lãn Ông đã nghiên cứu và tìm ra những loại dược liệu có khả năng thay thế để bốc thuốc, có thể nói như cây Sâm Bố Chính, ông dùng để thay thế Nhân Sâm, Đẳng Sâm.  Hiện nay có những loại dược liệu, Việt Nam di thực để trồng như Đương Quy, Hoàng Kỳ, Sa Nhân, Cát Cánh, Kinh Giới…Đó là những cây dược liệu có thể của Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, nhưng được Việt Nam nhập về trồng và xuất khẩu cũng sử dụng nhu cầu dược liệu chất lượng trong nước.  Thực tế sau này một số loại dược liệu được biết đến ở trên rừng và núi tại các tỉnh miền cao, người dân cũng đã sử dụng để ngâm rượu và tra cứu theo công dụng của những sách Y Cổ Truyền Đông Y, những loại như Đẳng Sâm (Sâm Dây Kon Tum), Ngũ Vị Tử từ Kon Tum, Ba Kích, Thổ Phục Linh, Cốt Toái Bổ, Culi, Mạch Môn, Địa Liền, Huyết Đằng…Mặc dù đó là những cây thuốc được sử dụng từ mấy ngàn năm trước của Trung Quốc, nhưng những loại này nguồn gốc từ Việt Nam, mà thương lái thu mua xuất qua Trung Quốc để làm thuốc nên cũng có thể gọi đó cũng là Thuốc Nam của người Việt. Cho nên mặc dù bốc thuốc theo bài thuốc cổ phương, nhưng chưa chắc đó đã là thuốc Bắc (Thuốc Trung Quốc) mà hoàn toàn có thể là toàn bộ là Thuốc Nam, dược liệu nguồn gốc từ Việt Nam.  Đối với cây thuốc Nam thật tế chỉ được sử dụng trong nhân dân, ít được nghiên cứu bài bản, cũng như ít được ghi chép, nên có câu nói “Người Việt chết trên cây thuốc Nam” khi ra ngõ là cây thuốc, nhưng dường như ít được sử dụng và biết đến. Nguồn dược liệu ở Việt Nam rất phong phú, đa dạng, kể cả các dược liệu quý hiếm, chất lượng tốt, nhưng ngành dược chưa khai thác được thế mạnh này. Trong khi đó, trên thị trường nhan nhản các loại thuốc Đông- Tây, giờ thêm cả “ma trận” thực phẩm chức năng.
Có nhiều cây thuốc Nam được mô tả khá rõ ràng về công dụng trong Những Cây Thuốc và Vị Thuốc Việt Nam của GS Đỗ Tất Lợi như Lạc Tiên An Thần, Rồi những loại Nấm Linh Chi mà Việt Nam có, hay đơn giản là tác dụng Chuối Hột cũng chỉ lưu truyền trong dân gian mà sách vở chưa ghi chép lại. 
Vậy cuối cùng Thuốc Nam hay Thuốc Bắc cũng chỉ là cách gọi tên, vì hiện nay trong thang thuốc Nam đôi khi cũng dùng thành phần có trong bài thuốc cổ phương Trung Quốc, nhưng nguồn gốc dược liệu đó ở Việt Nam. Nhưng chốt lại, dù thuốc Nam hay Thuốc Bắc, thành phần nguyên liệu phải còn chất, nguyên liệu phải chất lượng, thì thang thuốc mới hiệu quả, hiện nay rác thuốc Đông Y nhập về, giá cả thì phân theo nhiều loại, do chính người nhập về kinh doanh, cuối cùng sử dụng thì chỉ còn các xác, thuốc thì đã sao tẩm hết chất, dẫn đến bốc thuốc mãi không hết mà lại thêm bệnh. Nên dù thời nào cũng vậy, câu “Nam dược trị Nam Nhân’ vẫn đúng hơn hết, chỉ khi nào kiểm soát nguồn nguyên liệu chất lượng thì mới làm chủ được . 
Hiện nay dọc ba miền Bắc Trung Nam có rất nhiều cơ sở Thuốc Nam chữa bệnh rất hiệu quả, có những nơi dùng cây thuốc Nam chữa bệnh miễn phí cho người Dân. Những cơ sở này sử dụng thuốc Nam nguồn gốc từ người dân quanh nhà, và được người bệnh khắp nơi mang biếu để sử dụng bốc bệnh. Tôi đã từng tham quan rất nhiều cơ sở sử dụng thuốc Nam trị bệnh hiệu quả, mặc dù chỉ dùng những cây thuốc quanh nhà. 
Tịnh độ cư sĩ phật hội việt nam tại gò công, chuyên bóc thuốc và châm cứu miễn phí cho người nghèo. Tại đây có hơn 3000 cây thuốc Nam, thuốc nam dùng những cây cỏ thảo dược hằng ngày để làm thuốc. Đa phần là dân lao động, người nghèo khó khăn. Được phòng khám đông y bắt mạch và kê đơn hoàn toàn miễn phí. Một nghĩa cử nhân văn giữa đời thường, họ âm thầm làm việc hơn 60 năm qua giúp đời cứu người.     Tại Tây Ninh, cũng có rất nhiều cơ sở Thuốc Nam trị bệnh miễn phí, rất có hiệu quả và được người dân quanh vùng biết đến Phát triển cây thuốc Nam và bắt tay vào làm, triển khai ở nhiều vùng dược liệu là một việc đáng quý.