Sâm Đại Hành bổ huyết trợ tiêu hoá tiêu độc, Loài Sâm với hình dáng củ Hành

Sâm Đại Hành là một vị thuốc Nam được sử dụng phổ biến trong các thang thuốc của thầy thuốc Đông Y, với giá thành rẻ, ứng dụng cao. Có lẽ trước đây đã được sử dụng rộng rãi, nhưng hiện nay nhiều gia đình đã quên đi loại Sâm có giá thành rẻ, là một vị thuốc quý trong dân gian.
Nói đến Sâm thì ở mỗi tỉnh thành, mỗi đất nước có một cây Sâm riêng, đã nói Sâm mang tính chất là bổ. Gọi là Sâm Đại Hành vì có hình dáng củ Hành có màu đỏ, rất thân thuộc với người Việt trước đây, thường trồng quanh vườn quanh nhà, nhưng sau này thường thấy chỉ còn ở vườn thuốc Nam và vùng phát triển dược liệu. Củ Sâm Đại Hành Nhật Trường Kon Tum cung cấp được trồng tại ở các tỉnh Tây Nguyên. Nói đến Sâm Đại Hành loại này có tác dụng hoạt huyết, bổ huyết, rất tốt. Sâm Đại Hành có tên khoa học Eleutherine subaphylla Gagnep. Tên hay dùng là Sâm Đại Hành, vì hình dạng giống củ Hành, ngoài ra còn có các tên như Tỏi Lào, Tỏi Đỏ, Hành lào, Hành Đỏ. Đây là một loài cây thảo cao 20-30cm. Thân hành thường gọi là củ, điểm đặc biệt giống củ hành nhưng dài hơn, có vảy màu đỏ nâu, nên gọi là Sâm Đại Hành cũng vì lý do ở đặc điểm nhận dạng bề ngoài.
Có hai luồng ý kiến là loại Sâm này đặc hữu ở Đông Dương, vì thấy xuất hiện ở các tỉnh miền Trung trở vào, ngoài ra có cả Lào và Campuchia, một số cho rằng loài này có xuất phát từ Châu Mỹ,mọc hoang và được trồng lấy củ làm thuốc sau 1 năm trở lên, được ứng dụng rất lâu trong Y Học Cổ Truyền. Tìm hiểu các nghiên cứu khoa học về dược lý của sâm Đại hành, thấy củ này có tính kháng viêm rất cao, có thể kháng với nhiều loại vi khuẩn (như vi khuẩn gây viêm đường hô hấp, đường ruột, đường tiết niệu, giúp kích thích tiêu hóa, an thần...).
Sâm đại hành thường được trồng ở các vườn thuốc nam. Củ sâm đại hành tươi thường phơi khô làm thuốc, còn được dùng làm rau xào ăn, nấu nước, ngâm rượu uống.
Nước củ sâm đại hành màu đỏ tươi còn dùng tạo màu thực phẩm. Theo dược lý hiện đại, sâm đại hành kháng với một số vi khuẩn gây viêm đường hô hấp và đường ruột, kích thích tiêu hóa, an thần. Theo YHCT, sâm đại hành có vị ngọt nhạt hơi hắc, tính ấm, không độc. Tác dụng bổ huyết, tiêu độc, sinh cơ, thông huyết, an thần..., dùng làm thuốc bổ huyết, giúp tiêu hóa, ăn kém, ngủ khó, mụn nhọt, tổ đỉa, vảy nến, ho viêm phế quản, sang thương ứ huyết, phong thấp đau khớp, dùng dưới dạng thuốc sắc uống hoặc ngâm rượu uống.
Ở Indonesia, rễ sâm đại hành được dùng theo kinh nghiệm dân gian làm thuốc lợi tiểu, trị lỵ, viêm và sa trực tràng. Ở Philippines, nhân dân dùng rễ củ giã nát đắp lên vết cắn của cá độc, để nhổ gai ở chân và đắp vào vết châm đốt của sâu bọ, nhọt, vết thương. Rễ củ nướng, giã nát, xát vào bụng chữa đau bụng. Ở Peru, thổ dân vùng Amazon dùng sâm đại hành trị rối loạn tiêu hóa và bệnh ngoài da. Ở trung Haiti, rễ sâm đại hành trị vô kinh dưới dạng thuốc sắc và ngâm rượu.
Trích một số cách sử dụng Sâm Đại Hành của Lương Y và Bác sĩ Đông Y
Sau đây là một số bài thuốc chữa bệnh có dùng sâm đại hành đơn giản hiệu nghiệm như:
Chữa mụn nhọt lở ngứa: sâm đại hành, bồ công anh, kim ngân mỗi vị 14-18g, sắc uống.
Chữa đau lưng hoặc khớp sưng đau: sâm đại hành xào với rượu đầm vào túi vải mỏng đắp.
Chữa rắn cắn: sâm đại hành giã sống vắt nước uống, bã đắp ngoài.
Trị mụn nhọt chốc lở: sâm đại hành, kim ngân hoa, thương nhĩ tử mỗi loại 12g, sắc uống ngày 1 thang.
Chữa chàm, chốc đầu: sâm đại hành nấu thành cao đặc rồi luyện viên uống ngày 12-14g và sắc đặc bôi ngoài.
Chữa mất ngủ, thiếu máu: sâm đại hành 30g, lạc tiên 14g. Sắc uống.
Chữa ho viêm họng: sâm đại hành, rẻ quạt khô mỗi vị 14g. Sắc uống.
Chữa khớp sưng do sang thương: sâm đại hành tươi 50g, giã dập xào với dấm đắp lên khớp đau bó lại, ngày 1-2 lần.