Ích mẫu có tên khoa học là Leonurus sp, Họ Bạc Hà: Lamiaceae. Tên Đông Y là Sung Úy, Chói Đèn,…Nhân dân thu hái phần thân trên mặt đất, khi nửa số hoa ở thân cây bắt đầu nở, phơi sấy khô được sử dụng trên thị trường Đông Y với tên Ích Mẫu Thảo. Ngoài ra Ngọn non, cành và lá bánh tẻ kết hợp nấu ăn dùng để hỗ trợ điều trị bệnh.
Cây Ích Mẫu mọc hoang khắp đất nước Việt Nam, đồng bằng hay miền núi đều có, là cây thuốc Nam của người Việt, thường sẽ khai thác vào mùa hạ, khi cây ra hoa, dùng cả cây cắt bỏ gốc, rửa sạch phơi hoặc sấy khô. Nhật Trường Kon Tum hỗ trợ xay bột mịn cho quý khách nếu có yêu cầu, có thể sao với rượu hoặc với giấm để nơi khô ráo.Trong Đông Y Ích mẫu có vị cay hơi đắng, tính hàn vào hai kinh can và tâm bào. Có tác dụng hoạt huyết, thông kinh, ích tinh sáng mắt, lợi tiểu, tiêu thũng. Dùng điều trị: Kinh nguyệt không đều, bế kinh, trước khi có kinh đau bụng, rong kinh lượng kinh ra nhiều kéo dài nhiều ngày, trị chứng phù thũng do viêm thận cấp tính, trị mụn nhọt do phong nhiệt gây ra. Hạt ích mẫu gọi là sung úy tử: trị chứng phong nhiệt vào huyết, điều hòa kinh nguyệt. 
Trong Y Học Hiện Đại Ích mẫu chứa Flavonoid (rutin), saponin loại steroid, chất chát (tanin), tinh dầu và alcanoid (leonurin và stachydrin). Liều dùng: 8 - 12g; nguyên liệu tươi dùng gấp đôi. 
Ích mẫu có thể sử dụng để nấu ăn, như Đậu đen hầm ích mẫu thảo, 30g ích mẫu, đậu đen 30g, đường đỏ 30g, nấu cho khi đậu đen chin nhừ, bỏ bã, thêm 30ml rượu khấy đều, uống. Dùng cho phụ nữ bế kinh, mất kinh. 
Cháo ích mẫu thảo ngó sen sinh địa: Gạo tẻ 100g, nước ép ích mẫu thảo 10ml, nước ép sinh địa 40ml, nước ép ngó sen 40ml, nước ép gừng tươi 4ml. Gạo nấu cháo, khi cháo chín cho thêm các loại nước ép đã chuẩn bị. Khuấy đều, thêm chút đường hoặc mật ong, đun sôi; cho ăn. Trị sốt nóng âm hư, băng huyết tử cung rỉ rả, ho ra máu, đại tiểu tiện ra máu.
Cháo ích mẫu: lá ích mẫu 20g, gạo tẻ 50g. ích mẫu nấu ép lấy nước, đem nấu với gạo thành cháo. Dùng tốt cho trẻ em bị suy dinh dưỡng, tiêu chảy kiết lỵ (tiểu nhi cam tích trĩ lỵ).Ích mẫu thảo gan bò nhào bột rán: ích mẫu thảo 30g, đương quy 15g, hương phụ 12g, gan bò 250g, bột gạo vừa đủ. Gan bò làm sạch thái lát, dược liệu sắc lấy nước trộn với bột gạo tẩm trộn gan bò. Cho gan tẩm bột cho vào chiên rán. Ăn bữa phụ ngày 1 lần, liên tục trong 3 - 7 ngày. Trị kinh nguyệt kéo dài sau kỳ do can huyết hư (kinh ít, rỉ rả, màu nhợt, đau quặn vùng tiểu khung, đau đầu hoa mắt chóng mặt, hồi hộp, đánh trống ngực).
Canh trứng gà ích mẫu: ích mẫu thảo 50g, hồng hoa 10g, sài hồ 10g, trứng gà 2 quả. Tất cả cùng đem nấu, khi trứng chín, bóc bỏ vỏ, cho trứng vào nồi nấu tiếp; vớt bỏ bã thuốc, cho thêm ít đường và gia vị, ăn trứng và uống nước canh, chia ăn sáng và tối. Trị sạm da mặt ở phụ nữ có thai, kinh nguyệt không đều.
Chè ích mẫu đại táo: ích mẫu thảo 30g, đại táo 30 quả, gừng tươi 20g, đường 60g. Tất cả nấu nước uống thay chè, sắc 1 lần, uống trong ngày. Dùng cho chị em bế kinh, tắt kinh sớm do huyết hư suy nhược cơ thể... Uống trước kỳ kinh 5 - 10 ngày liền.
Chè ích mẫu mần tưới: ích mẫu thảo 30g, mần tưới 12g. Sắc lấy nước, thêm đường khuấy đều, uống ngày 1 lần, liên tục 5-7 ngày. Dùng cho phụ nữ viêm tử cung, phần phụ.Bài thuốc “Ích hoàng bát trân tán”: Ích mẫu 30g, kê huyết đằng 18g, đẳng sâm 24g, sinh địa, phục linh đều 12g, giá trùng, bạch truật, xích thược, bồ hoàng (sao), đương qui đều 9g, xuyên khung 6g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn.
Bài thuốc: “Tam thảo mẫu lệ thang”: Ích mẫu thảo, tiên hạc thảo, hạ liên thảo, đại táo, sơn tra (thán sao), sinh mẫu lệ đều 30g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn.
Bài thuốc “Chỉ lậu thang gia giảm”: Ích mẫu thảo (sao đồng tiện), đương qui, bạch thược (sao cháy sém) đều 15g, mẫu lệ, a giao châu 12g, bạch linh, địa du thán, sinh địa, huyết dư thán (tóc đốt cháy thành than) đều 9g, trần bì 5g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống lúc đói.
Bài thuốc: “Chỉ băng nghiệm phương”: Ích mẫu thảo, hoa nhị thạch, trắc bá diệp (thán sao) đều 30g; Hoài sơn, sinh quán chúng đều 15g; Đảng sâm, câu đằng, bạch truật, hòe hoa, hoàng kỳ, tục đoạn đều 12g, thăng ma 6g. Sinh cam thảo, chích cam thảo đều 4,5g. Trấn linh đan 38g uống với thuốc sau khi đã sắc. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn.
Bài thuốc: “Bổ thận hóa ứ thang”: Ích mẫu thảo, tang ký sinh, qui vĩ đều 16g; Uất kim, nữ trinh tử, sài hồ (sao giấm), đỗ trọng (sao cháy sém), hương phụ, tục đoạn đều 12g; Đan sâm, hoàng cầm, xích thược đều 8g. Ngày uống một thang sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn hoặc lúc đói.
Bài thuốc: “Hoạt huyết thang”: Ích mẫu thảo 30g, đan sâm 30g. Đương qui vĩ, trần bì, đào nhân, hương phụ, hồng hoa, bạch thược, ngưu tất, trạch lan đều 10g, sài hồ 6g, cam thảo 4g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống trước khi ăn.
Bài thuốc: “Ích mẫu trạch lan thang gia vị”: Ích mẫu 16g, trạch lan 16g; đương qui, thạch hộc, hoàng bá, sinh địa, đan sâm đều 12g; xích thược 8g, tiểu xuyên liên, xuyên khung, hồng hoa đều 6g. Ngày uống một thang sắc uống 3 lần trong ngày, uống sau khi ăn.Bài thuốc: “Qua thạch thang”: Qua lâu 16g, ích mẫu 16g, thạch hộc, sinh địa, cù mạch đều 12g, huyền sâm, xa tiền tử, ngưu tất, mạch môn đều 10g; mã vĩ liên 6g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày, uống sau khi ăn.
Ngoài ra, ích mẫu phối hợp với một số vị thuốc khác có tác dụng điều trị các chứng: viêm cầu thận cấp và mạn tính có tác dụng tốt. Hoặc ích mẫu còn dùng điều trị đối với các trường hợp tăng huyết áp vô căn, tăng huyết áp do rối loạn thần kinh giao cảm, viêm cổ tử cung lộ tuyến, sẩy thai, vô sinh...
Chú ý: Phụ nữ có thai cấm dùng trong tất cả các trường hợp. Kiêng kỵ: Người huyết hư, huyết không bị ứ đọng, đồng tử giãn và có thai không nên dùng.
Mr Trường – Y sĩ Y Học Cổ Truyền