Thiên niên kiện (danh pháp hai phần: Homalomena occulta) là loài thực vật thuộc họ Ráy (Araceae). Đây là loài bản địa của Việt Nam mọc hoang tại các thung lũng, sườn đồi có độ cao từ 80 m đến 1.100 m.
Cây Thiên Niên Kiện (Homalomena occulta), đúng như tên gọi của nó, mang ý nghĩa “nghìn năm tráng kiện” – thể hiện tác dụng bồi bổ, cường kiện gân cốt, giúp cơ thể dẻo dai và khỏe mạnh.
Thiên niên kiện là một vị thuốc quý trị bệnh xương khớp trong Đông Y. Tên gọi này là vì người ta cho rằng uống vị thuốc này thì nghìn năm khoẻ mạnh (thiên là nghìn, niên là năm, kiện là khoẻ mạnh).
Thiện niên kiện là cây thảo sống lâu năm nhờ thân rễ mập, bò dài. Loài cây này có vị cay, đắng, tính ấm, mùi thơm, chứa một hàm lượng lớn các chất có tác dụng giảm đau và các loại tinh dầu.
Thiên niên kiện còn có tên gọi là củ ráy rừng, sơn thục.
Tên khoa học: Homalomena accubta
Thành phần hóa học: Trong thân rễ có khoảng 0,8-1% tinh dầu tính theo rễ khô kiệt. Tinh dầu màu vàng nhạt, mùi thơm dễ chịu.
Trong tinh dầu có chừng 40% l-linalol, một ít terpineol và chừng 2% este tính theo linalyl acetat. Ngoài ra, còn có sabinen, limonen, a-terpinen, acetaldehyt, aldehyd propionic.
Tính vị: Vị đắng, cay, mùi thơm, tính ấm.
Tác dụng: Trừ phong thấp, bổ gân cốt, chỉ thống tiêu thũng.
Công dụng: Điều trị bệnh thấp khớp, giúp mạnh gân hoạt cốt, giảm đau nhức xương khớp; thống kinh.
Theo tài liệu cổ thiên niện kiện vị đắng, cay, hơi ngọt, tính ôn vào 2 kinh can và thận. Có tác dụng khử phong thấp, mạnh gân cốt. Dùng chữa phong thấp, khớp xương đau nhức, co quắp tê dại.Hiện nay thiên niên kiện là một vị thuốc nhân dân dùng chữa tê thấp, bổ gân cốt, giảm đau nhức dùng trong bệnh người già bị đau người, đau dạ dày, đau khớp xương. Kích thích giúp sự tiêu hóa. Ngày dùng 5 -10g dưới dạng thuốc sắc hoặc ngâm rượu.
Là nguyên liệu chế tinh dầu. Tinh dầu thiên niên kiện được dùng trong kỹ nghệ nước hoa và làm nguyên liệu chiết suất linalola.
Ngâm Rượu Thiên Niên Kiện kết thúc với các vị thảo dược khác
Rượu thiên niên kiện vừa có thể bảo quản được trong một thời gian dài vừa tăng thêm công dụng chữa trị bệnh: Thiên niên kiện: 100g; ngưu tất: 100g; câu kỷ tử: 100g; đỗ trọng 100g, thục địa 200g, bạch thược 100g, đại táo 200g, đảng sâm 100g, đương quy 100g, rượu trắng 5 lít.
Rượu thiên niên kiện chữa đau lưng, mỏi gối, đau nhức xương khớp, tê bì chân tay.
Tất cả đổ vào bình ngâm khoảng 30 ngày là dùng được, mỗi ngày uống một chén móng (khoảng 20 ml), khi ăn, buổi tối.
Những lưu ý khi sử dụng cây thuốc thiên niên kiệnPhụ nữ có thai không dùng rượu thiên niên kiện.
Thiên niên kiện có tác dụng rất tốt trong điều tri các bệnh xương khớp, tê bì chân tay… nhưng không nên lạm dụng quá nhiều t vì như vậy rất dễ gây ngộ độc.
Tránh dùng cho các trường hợp bị táo bón, người âm hư nội nhiệt.
Thiên niên kiện là dược liệu có nhiều công dụng và lành tính. Tuy nhiên, để nâng cao hiệu quả chữa bệnh và không ảnh hưởng đến sức khỏe, người dùng cần lưu ý một số điểm như:
Người âm hư nội nhiệt, táo bón, nhức đầu không nên dùng thiên niên kiện.
Khi dùng thiên niên kiện khô để ngâm rượu, không nên cho quá nhiều và không nên uống quá 2 chén nhỏ một ngày vì có thể gây ra ngộ độc, nôn ói, chóng mặt, đau đầu.
Trong các bài thuốc, chỉ dùng tối đa 10g thiên niên kiện khô/ngày.